Werknemers hebben recht op pauze en rust. De Europese Richtlijn 2003/88/EG bevat voor alle EU landen regels omtreft pauzes, rust- en arbeidstijden. In Nederland zijn de regels daarover nader uitgewerkt in de Arbeidstijdenwet en het Arbeidstijdenbesluit. Deze regels bepalen onder meer hoe lang een werknemer per dag en per week mag werken en wanneer er recht is op pauze. In het Arbeidstijdenbesluit (ATB) staan daarnaast uitzonderingen en aanvullingen, bijvoorbeeld voor specifieke sectoren of functies. Ook in cao’s van specifieke branches kunnen aanvullende afspraken zijn gemaakt. Dat betekent dat de afspraken over arbeidstijd en pauzes per bedrijfstak erg kunnen verschillen. Toch zijn er ook wettelijke hoofdlijnen waar beide partijen zich aan dienen te houden.
In deze blog:
Vraag 1: Hoeveel pauze is verplicht tijdens een werkdag?
Een pauze is een periode van minimaal 15 onafgebroken minuten waarin een werknemer geen enkele verplichting heeft ten aanzien van zijn werk. Artikel 5:4 lid 2 van de Arbeidstijdenwet bepaalt dat een werknemer die langer dan 5,5 uur werkt, recht heeft op minimaal 30 minuten pauze. Deze pauze mag worden gesplitst in twee keer een kwartier. Bij een werkdag van 10 uur of langer moet de werknemer minstens 45 minuten pauze krijgen, eventueel verdeeld in meerdere pauzes van minimaal 15 minuten. Bij werkdagen van meer dan 5,5 uur en minder dan 10 uur mag in een cao van de pauzeregels worden afgeweken. Maar er moet altijd een minimum van 15 minuten overblijven.
Let op: een werkdag mag nooit beginnen of eindigen met een pauze! En pauze dient een daadwerkelijke onderbreking van de werktijd te zijn.
Vraag 2: Worden pauzes doorbetaald?
Nee. Uit artikel 7:610 BW volgt dat een werkgever aan een werknemer loon verschuldigd is door ‘gedurende zekere tijd arbeid te verrichten’. Dat heeft tot gevolg dat periodes waarin je tijdens je werkdag niet verplicht bent arbeid te verrichten geen arbeidstijd is, en een werkgever dit dus niet doorbetaalt. Het is (onbetaalde) rusttijd, die verplicht tijdens je werkdag plaatsvindt.
Let op. Een periode waarin een werknemer niet daadwerkelijk activiteiten uitoefent voor zijn werkgever, vormt niet noodzakelijk rusttijd. Onder omstandigheden kan ook een periode waarin de werknemer niet verplicht is om te werken of op zijn werkplek te blijven, als arbeidstijd worden aangemerkt. Bijvoorbeeld als hij permanent bereikbaar moet zijn. In een arrest van de Hoge Raad uit 2024 over wachtdiensten van ambulancemedewerkers is geoordeeld dat de onvoorspelbaarheid van de oproepen en de permanente paraatheid die zij daarbij moeten hebben, tot het oordeel kan leiden dat hier geen sprake is van rusttijd. En de wachtdiensten in lijn daarmee dus moeten worden uitbetaald.
Vraag 3: Is pauze altijd verplicht?
In de basis is pauze verplicht. Maar er zijn uitzonderingen. Ten eerste gelden de regels rondom pauze niet in iedere branche. Uitzonderingen bestaan bijvoorbeeld voor wetenschappelijke onderzoekers, podiumkunstenaars, beroepssporters of medisch specialisten. Ook voor werknemers die meer dan driemaal het minimumloon verdienen, gelden de regels rondom pauze niet. Dat betekent echter niet dat deze werknemers helemaal geen recht hebben op rust tijdens hun werkdagen. Als goed werkgever moet er altijd gekeken worden naar wat er nodig is om het werk goed en zorgvuldig te kunnen uitvoeren.
Vraag 4: Wat gebeurt er bij overtredingen van de regels rondom pauze?
Zowel werkgevers als werknemers zijn verantwoordelijk voor het naleven van de pauze- en arbeidstijdregels. Een werkgever mag geen werk eisen buiten de wettelijke grenzen. De Arbeidsinspectie controleert of bedrijven zich aan de regels houden. Bij overtredingen kan conform de Beleidsregel boeteoplegging Arbeidstijdenwet en Arbeidstijdenbesluit 2013 een hoge boete worden opgelegd. Zo bepaalde de Raad van State in een uitspraak van 4 augustus 2021 dat het besluit van de staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, om een boete van € 25.425,00 aan een werkgever op te leggen voor diverse overtredingen van de Arbeidstijdenwet, passend. In ernstige gevallen, bijvoorbeeld als de veiligheid of gezondheid in gevaar komt, kan zelfs strafrechtelijke vervolging volgen via een proces-verbaal.
Conclusie
Pauzes zijn een essentieel onderdeel van een (gezonde) werkdag. De regels uit de Arbeidstijdenwet en het Arbeidstijdenbesluit bieden duidelijke kaders, maar er zijn ook uitzonderingen mogelijk, bijvoorbeeld via cao’s of in specifieke beroepen. Of de pauze wordt doorbetaald, hangt af van de juridische kwalificatie: gaat het om echte rusttijd of is er sprake van arbeidstijd. Een goede naleving van de regels rondom pauze is een juridische verplichting. Het is daarbij ook een praktische investering in veiligheid en werkplezier. Uiteindelijk profiteert zowel werkgever als werknemer van goed opgebouwde werkdag met rustmomenten.
Ga terug naar het overzicht